Μαχαγιάνα

(Mahayana). Ένας από τους δύο σημαντικότερους κλάδους του βουδισμού (Mahayana στα σανσκριτικά σημαίνει Μεγάλο όχημα). Σύμφωνα με την παράδοση, εμφανίστηκε τον 4o αι. π.Χ. προς ανάπτυξη και διεύρυνση των εννοιών και δοξασιών του άλλου βουδιστικού κλάδου, Χιναγιάνα (Μικρό Όχημα), από τον οποίο προήλθε. Το πιθανότερο είναι ότι η Μ. συστηματοποιήθηκε για πρώτη φορά σε μεταγενέστερη εποχή, κατά την Δ’ Σύνοδο της Τζαλαντάρ (Παντζάμπ) και της Κουνταλαβάνα (Κασμίρ), υπό την αιγίδα του Σκύθη βασιλιά Κανίσκα (τέλη 1ου αι. π.Χ.). Η Μ. διαφέρει από τη σχολή του Μικρού Οχήματος –δίχως να απορρίπτει τις βασικές αρχές της–, κατά το ότι η πρώτη εμπνέεται από μια πιο ευρεία και πιο ελευθέρια ενατένιση της ζωής, σε αντίθεση με την αυστηρή ασκητική της δεύτερης. Στο έργο της Μ. με τίτλο Ο λωτός του αγαθού νόμου, το παλαιό ιδεώδες του αρχάτ –του αγίου δηλαδή που αναζητεί στον ασκητικό βίο την ατομική σωτηρία και την απελευθέρωση από το κάρμα– αντικατέστησε το ιδεώδες του βαδισάτβα, ο οποίος, εξαγνισμένος από κάθε ενοχή και έτοιμος για την τελική απελευθέρωση, προτιμά από την προσωπική του νιρβάνα, να προσφέρει βοήθεια στους ανθρώπους, που βρίσκονται παγιδευμένοι στα δεσμά της Μάγια, πηγής των πλανών της Μ. Εκείνος όμως που κυρίως συστηματοποίησε τη διδασκαλία της Μ., υπήρξε ο βραχμάνος Ναγκαρτζούνα (2o αι. μ.Χ.), ο οποίος έδρασε στις βόρειες Ινδίες. Ο Ναγκαρτζούνα είχε στην κατοχή του ένα βιβλίο, το οποίο αναφερόταν στην τελειότητα του σοφού. Αυτό το έργο του το είχε δώσει το φίδι Νάγια, το οποίο το είχε λάβει από τον ίδιο τον Βούδα. Με αφετηρία αυτό το βιβλίο, ο Ναγκαρτζούνα διατύπωσε μία θεωρία σε 400 ποιητικές στροφές, για την οποίες έγραψε έπειτα σχόλια ο ίδιος, σύμφωνα με την οποία κανένα πράγμα δεν είναι αυθύπαρκτο και ότι η σκέψη εργάζεται για την ίδια της την άρνηση. Κατά τον 7ο αι. η Μ., η οποία είχε αρχίσει να παρακμάζει στις Ινδίες, διαδόθηκε στην Κίνα, στην Κορέα, στην Ιαπωνία, στο Θιβέτ, στις χώρες της κεντρικής Ασίας, στο Βιετνάμ και στην Ταϊβάν.